Dzięcioły to grupa ptaków silnie związanych z lasami i drzewami, w których wykuwają dziuple. Zauważenie dzięcioła nie jest trudne, to charakterystyczny i głośny gatunek. Łatwo jest usłyszeć w lesie jego dudnienie i wyjątkowo krzykliwy chichot. Ale jak już go zauważymy to jak rozpoznać gatunek? A jego płeć?
W Polsce mamy 10 gatunków dzięciołów, ale poniżej znajdują się opisy 9 gatunków, ponieważ krętogłów (Jynx torquilla) w odróżnieniu od pozostałych nie jest wyspecjalizowany w wykuwaniu dziupli w drzewach.
Dzięcioł duży (Dendrocopos major)
Najliczniejszy dzięcioł w Polsce występujący w lasach różnego rodzaju, również w parkach i ogrodach. Upierzenie ma czarno-białe z czerwonymi elementami. Łatwo go rozpoznać po stosunkowo dużym rozmiarze, białym brzuchu przechodzącym w czerwień pod ogonem, czarno-białych bokach ciała i prążkowanych skrzydłach. Samca można odróżnić od samicy po obecności czerwonej plamy na potylicy.
- Rozpiętość skrzydeł: 38-44 cm
Dzięcioł średni (Dendrocopos medius)
Występuje w lasach liściastych ze starymi drzewami. Nieznacznie mniejszy od dzięcioła dużego, ale ze znacznie mniejszym i smuklejszym dziobem. Boki ciała czarno-białe, brzuch żółtawy zmienia się w czerwony pod ogonem. Obie płcie podobne, u obu obecna czerwona czapeczka na głowie. Odróżniają je subtelne różnice – u samca czerwona czapeczka mocniej wybarwiona, u samicy czarny wąs nie sięga tak blisko dzioba, jak u samca.
- Rozpiętość skrzydeł: 29-39 cm
Dzięciołek (Dendrocopos minor)
Występuje w lasach liściastych, sadach i parkach. Najmniejszy dzięcioł w Polsce. Boki ciała czarno-białe z białym brzuchem. Samca od samicy można odróżnić po obecności czerwonej czapeczki, która u samicy jest czarna.
- Rozpiętość skrzydeł: 24-29 cm
Dzięcioł białoszyi (Dendrocopos syriacus)
Można go spotkać w półotwartych lasach, sadach, ogrodach, parkach i alejach z drzewami. Jest on bardzo podobny do dzięcioła dużego, aby poprawnie go oznaczyć trzeba lepiej mu się przyjrzeć, najlepiej z lornetką. Od dzięcioła dużego odróżnia go brak czarnej linii łączącej kark z czarną linią na szyi i zazwyczaj mniej intensywnie czerwony kolor pod ogonem. Samca od samicy można odróżnić po obecności czerwonej plamy na potylicy – tak jak u dzięcioła dużego.
- Rozpiętość skrzydeł: 38-44 cm
Dzięcioł białogrzbiety (Dendrocopos leucotos)
Występuje w podmokłych lasach, często w okolicy rzek i jezior. Podobny do dzięcioła dużego, ale nieznacznie od niego większy. Tak jak dzięcioł duży boki posiada czarno-białe, jednak ma on więcej bieli i białe plecy. Biały brzuch pod ogonem przechodzi w czerwień. Płcie można rozróżnić po czerwonej czapeczce u samca i czarnej u samicy.
- Rozpiętość skrzydeł: 43-46 cm
Dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus)
Występuje w lasach iglastych i mieszanych. Jest podobnej wielkości co dzięcioł duży. Ma kolory czarno-białe z przewagą czarnego, przez co wydaje się całkiem ciemnym ptakiem. Samca od samicy można odróżnić po obecności żółtej czapeczki, która u samicy jest biało-czarna.
- Rozpiętość skrzydeł: 32-35 cm
Dzięcioł czarny (Dryocopus martius)
Ten największy dzięcioł gniazduje w dojrzałych lasach. Łatwo go rozpoznać, ponieważ jest cały czarny z czerwonym elementem na głowie. Samiec ma czerwoną czapeczkę, a samica czerwoną plamę na potylicy.
- Rozpiętość skrzydeł: 67-73 cm
Dzięcioł zielony (Picus viridis)
Można go spotkać w lasach liściastych i mieszanych, w zadrzewieniach w mieście, parkach i dużych ogrodach. Wygląda charakterystycznie, ale można go pomylić z dzięciołem zielonosiwym. Dzięcioł zielony wyróżnia się większą ilością czerwieni na głowie i policzku i czarną maską wokół oka. Ciężko odróżnić samice i samca, ponieważ odróżnia je tylko obecność czerwonej plamki w czarnym wąsie u samca.
- Rozpiętość skrzydeł: 45-51 cm
Dzięcioł zielonosiwy (Picus canus)
Można go spotkać m.in. w lasach w okolicy rzek i jezior, w parkach i starych lasach. Można go pomylić z dzięciołem zielonym, ale w odróżnieniu od niego ma szarą głowę, znacznie mniej elementów czerwonych i mniejszą czarną maskę wokół oka. Samca można odróżnić od samicy poprzez obecność czerwonej plamy na głowie.
- Rozpiętość skrzydeł: 45-51 cm
Rozpoznawanie dzięciołów nie jest trudne, ale warto podczas spacerów mieć ze sobą lornetkę i książkę o ptakach lub notatki z zapisanymi najważniejszymi cechami każdego gatunku. Warto również zwrócić uwagę na zakres występowania dzięciołów, np. jeśli jesteśmy w województwie zachodniopomorskim i zastanawiamy się, czy widzieliśmy dzięcioła dużego, czy białogrzbietego, czy białoszyjego to po spojrzeniu na mapę możemy mieć pewność, że był to dzięcioł duży.
Mam nadzieje, że Twoje przyszłe obserwacje dzięciołów będą trochę łatwiejsze pod względem rozpoznawania gatunków! Powodzenia!